Spółka jawna jest jedną z najprostszych form spółek handlowych w Polsce. Jest to forma prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej dwóch wspólników, która ma odrębność prawną i szczególne zasady odpowiedzialności.
W spółce jawnej wspólnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, zarówno firmowym, jak i osobistym. Oznacza to, że wierzyciele mogą dochodzić roszczeń z majątku wspólników dopiero po bezskutecznym egzekwowaniu długów z majątku spółki. W praktyce wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki, ale dopiero gdy majątek spółki okaże się niewystarczający do zaspokojenia roszczeń.
Spółka jawna sama w sobie generalnie nie jest podatnikiem podatku dochodowego, ponieważ dochód spółki przypisywany jest bezpośrednio wspólnikom. Wspólnicy rozliczają się z dochodu spółki w ramach swojego indywidualnego PIT lub CIT (jeśli wspólnikiem jest osoba prawna).
skala podatkowa (12% i 32%) - progresywny podatek dochodowy,
podatek liniowy (19%) - jednolity podatek dochodowy,
ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - podatek od przychodu, stosowany dla określonych rodzajów działalności.
Może dojść do sytuacji kiedy spółka jawna będzie opodatkowana podatkiem CIT np. gdy wspólnikiem będzie osoba prawna np. spółka z o.o. lub fundacja.
Spółka jawna może prowadzić uproszczoną księgowość w formie Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów (KPiR), lub ewidencję przychodów jeśli zostanie wybrany ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Spółka ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości, jeśli jej przychody netto ze sprzedaży przekroczą równowartość 2 000 000 euro w poprzednim roku obrotowym. Od tego momentu wymagana jest pełna księgowość, co oznacza bardziej skomplikowane procedury księgowe, ale daje pełniejszy obraz sytuacji finansowej spółki. Jeśli wspólnikiem spółki będzie osoba prawna np. spółka z o.o. lub fundacja, wtedy konieczne będzie prowadzenie ksiąg rachunkowych niezależnie od wartości obrotów.
Każdy wspólnik spółki jawnej jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (ZUS). Zasady opłacania składek są analogiczne do tych obowiązujących w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej. Istnieje możliwość skorzystania z preferencyjnych składek na początku działalności.
Spółka jawna może być podatnikiem VAT, a jej rejestracja jako podatnika VAT jest obowiązkowa, jeśli przekroczy określony roczny limit obrotu lub prowadzi działalność wymagającą rejestracji VAT. Spółka ma obowiązek wystawiania faktur i prowadzenia ewidencji VAT, jeśli jest podatnikiem VAT.
Spółka jawna jest formą działalności dla osób, które chcą wspólnie prowadzić biznes bez skomplikowanych struktur prawnych. Zalety to: elastyczność zarządzania, brak obowiązku posiadania kapitału zakładowego oraz możliwość korzystania z uproszczonej księgowości (przy mniejszych obrotach). Ograniczeniem jest jednak pełna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki, co może stanowić ryzyko w przypadku problemów finansowych.
Spółka jawna to prosty i elastyczny model współpracy gospodarczej, który wymaga jednak odpowiedzialnego podejścia do zarządzania finansami i relacjami między wspólnikami. Jest to forma działalności odpowiednia dla osób, które chcą działać wspólnie, ale nie potrzebują rozbudowanych struktur korporacyjnych.